BAŞKOMUTAN MEYDAN MUHAREBESİ,
KÜTAHYA’NIN KURTULUŞUNU SEMBOLİZE EDEN ŞEHİTLİK VE ANITLAR
26-30 Ağustos 1922 tarihleri arasında geçen, Başkomutan Meydan Muharebesi adıyla tarih sayfalarında yerini alan, Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasına temel olan ve sonucunda bütün dünyada derin yankılar bırakarak tarihin akışını değiştiren bu savaş Afyonkarahisar Kocatepe’den başlamış, 30 Ağustos‘ta Zafertepeçalköy-Dumlupınar hattında Türk Ordularının gösterdiği olağanüstü kahramanlık ve cesaretle Büyük Zafer elde edilmiştir. Bu savaşta binlerce vatan evladı kanlarıyla bu toprakları sulamış, emperyalist güçlere karşı var oluş mücadelesi vererek, canını feda etmiş ve bu uğurda şehit olmuştur. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa 1 Eylül 1922 tarihinde Dumlupınar’da Büyük Millet Meclisi Ordularına “Ordular İlk Hedefiniz Akdenizdir. İleri!..” tarihi emrini vermiştir.
Kütahya, 30 Ağustos 1922 günü saat 18: 00’de düşman işgalinden kurtulmuştur.
Atatürk, 30.08.1924’ günü Zafertepeçalköy’ deki Şehit Sancaktar Mehmetçik Anıtı temel atma töreninde:
‘‘Efendiler Meydan Muharebesi ve onun son safhası olan bu 30 Ağustos Muharebesi Türk tarihinin en mühim dönüm noktasını teşkil eder. Milli tarihimiz çok büyük ve çok parlak zaferlerle doludur. Fakat Türk Milletinin burada kazandığı zafer kadar kesin sonuçlu, yalnız bizim tarihimize değil, dünya tarihine de yön veren kesin tesirli bir meydan muharebesi hatırlamıyorum.’’tarihi sözünü söylemiştir.
İlimizde Başkomutan Meydan Muharebesinin geçtiği yerlerde şehitlerimizin anısına ve aziz hatıralarına şehitlik ve anıtlar yapılmıştır.
DUMLUPINAR İLK HEDEF ANITI
Bu Anıt; Başkomutan Meydan Muharebesinde, Mustafa Kemal Paşa'nın ''Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!.'' emrini verdiği karargâhın yeridir. 1964 yılında yapımına başlanmış,1968 yılında kısmen bitirilmiş, 26 Ağustos 1972 tarihinde ziyarete açılmıştır.
Anıt, Bronz Atatürk Heykeli, arka planda betonarme bir anıtsal yapı, bronzdan süvari birliklerini canlandırır rölyeften oluşmaktadır. Atatürk Heykelinin yüksekliği 4 metre, beton fon yüksekliği 12 metredir. Bu fon, yıldırım şerarelerini göstermekte olup, Başkomutan Meydan Muharebesini sembolize etmektedir.
DUMLUPINAR ŞEHİTLİĞİ
Yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına temel olan ve sonucu bütün dünyada derin yankılar uyandırarak tarihin akışını değiştiren Başkomutan Meydan Muharebesi 26 Ağustos 1922 günü Afyonkarahisar-Kocatepe'den başlamış, 30 Ağustos 1922 de Dumlupınar'da büyük zaferle sona ermiştir. Bu şehitlik Kurtuluş Savaşı boyunca tüm cephelerde şehit düşen vatan evlatlarının anısına Kültür ve Turizm Bakanlığınca yaptırılarak, Büyük Taarruzun 70. yıldönümü olan 30 Ağustos 1992 tarihinde büyük bir törenle ziyarete açılmıştır.
Şehitlik;
Üç Komutan Anıtı, Milisler Anıtı, 500 kişilik sembolik şehit mezarları ve kitabeleri, Şehit Baba Oğul Anıtı, Mehmetçik Anıtı, Namazgâh ve Şadırvan’dan oluşmaktadır.
ŞEHİT BABA-OĞUL ANITI
Bu anıt; 1912 yılında daha oğlu Mehmet 8 yaşında iken Balkan Savaşına katılmak için köyünden ayrılan, daha sonra sırasıyla Galiçya, Hicaz, Yemen, Kafkasya’da 11 yıl cepheden cepheye koşarak çarpışan, Çetmili (Çetmi: Konya’ nın Beyşehir ilçesine bağlı bir kasabadır, günümüzde Akçabelen mahallesi) Kara Ali Çavuş ve oğlu Onbaşı Mehmed’in muhteşem destanını sembolize eder.
Çetmili Kara Ali Çavuş, Anadolu’ da Milli Mücadele başlayınca, Doğu Cephesinden Kurtuluş Savaşına koşmuş, Başkomutan Meydan Muharebesinde 19 yaşındaki Alay Sancaktarı Mehmet Onbaşı ile karşılaşmıştır. Mehmet Onbaşı, O’ nun 11 yıl önce bırakıp gittiği oğludur. Bu büyük asker, 31 Ağustos 1922 günü, 11 yıl sonra kavuşabildiği oğlunun kollarında şehit düşmüştür.
Oğlu kahraman Onbaşı Mehmet de 9 Eylül 1922 günü İzmir’e giren birliğin başında şehit olmuştur. Anıt 30 Ağustos 1992 de ziyarete açılmıştır.
MİLİSLER ANITI
Milli Mücadelede şehit düşen sivil vatandaşlarımızı sembolize eden bir anıttır.
ÜÇ KOMUTAN ANITI
Milli Mücadelemizin üç büyük komutanı olan Atatürk, İsmet Paşa ve Fevzi Çakmak anısına yapılmıştır.
MEHMETÇİK ANITI
Milli Mücadelede süngüsünü takmış düşman üzerine saldırmaya hazır binlerce Mehmetçiğimizi sembolize eden bir anıttır.
DUMLUPINAR ATATÜRK KARARGÂH EVİ
Kurtuluş Savaşı sırasında Gazi Mustafa Kemal'in, karargâh olarak kullandığı bu ev aslına uygun olarak yeniden yapılmış ve ’’Atatürk Karargâh Evi’’ olarak 30 Ağustos 2003 tarihinde ziyarete açılmıştır.
BÜYÜK ASLIHANLAR ÜÇ TEPELER ŞEHİTLİĞİ
30 Ağustos 1922 tarihinde yapılan Başkomutan Meydan Muharebesinde, Büyük Aslıhanlar Köyünde şehit düşen Elazığ’lı Binbaşı Hacı Ömeroğlu Yusuf Ziya, Diyarbakır'lı Üsteğmen Mehmetoğlu Ahmet, Urfa'lı Teğmen Halil, İbrahimoğlu Mustafa Hilmi ile beraber 42 Mehmetçik anısına yapılmış olan şehitlik 1995 yılında ziyarete açılmıştır.
ZAFERTEPEÇALKÖY ZAFER ANITI
Zafertepeçalköy'de Başkomutan Meydan Muharebesinin sevk ve idare edildiği 1181 rakımlı tepede yaptırılmıştır. 1964 yılında yapımına başlanmış, 1968 yılında ziyarete açılmıştır. 30 Ağustos törenlerinin düzenlendiği yerdir.
Çatılmış silahların uzaktan görünüşü veya alev alev meşale hissini uyandıran Zafer Anıtı, asıl manası ile Kurtuluş Savaşımızı sembolize eder. Anıtı bir bütün olarak meydana getiren değişik yöndeki üçgen bloklar; milletimize gösterilen haksızlığa, feverana, karşı milletimizin tek vücut halinde birleşerek kazandığı 30 Ağustos Zaferini canlandırır. Anıt, gelecek nesillere, Türk milletine karşı içte ve dışta meydana gelebilecek kötü tesirler karşısında er geç birleşerek zafere gidilebileceğini sembolize eder.
ZAFERTEPEÇALKÖY ŞEHİT SANCAKTAR MEHMETCİK ANITI
Atatürk, 31 Ağustos 1922 günü muharebe meydanını gezerken şehitler arasında düşman topçu mermisinin açtığı çukura gömülmüş bir sancaktar görür. Bu aziz şehit, toprağın üstünde katılaşmış kolu ile sancağı dimdik tutmaktadır. Manzaradan etkilenen Başkomutan, savaş sonrasında yapılacak Anıt için bunun sembol alınmasını emreder.
Atatürk, 30 Ağustos 1924 günü anıtın temel atma töreninde yaptığı konuşmada, bu Anıtın taşıdığı anlam ve önemle ilgili olarak; ‘‘Hiç şüphe etmemelidir ki, yeni Türk devletinin, genç Türk Cumhuriyetinin temeli burada sağlamlaştırıldı, ebedi hayatı burada taçlandı. Bu sahada akan Türk kanları, bu semada uçuşan şehit ruhları, Devlet ve Cumhuriyetimizin ebedi muhafızlarıdır. Burada temelini attığımız ‘‘Şehit Asker Abidesi’’ işte o ruhları, o ruhlarla beraber gazi arkadaşlarını, fedakâr ve kahraman Türk Milletini temsil edecektir. Bu Abide Türk Vatanına göz dikenlere, Türk’ün 30 Ağustos günündeki ateşini, süngüsünü, cesaretini, kudret ve iradesindeki şiddeti hatırlatacaktır.’’tarihi sözünü söylemiştir.
Bu Anıtın temeli 30 Ağustos 1924 tarihinde Atatürk tarafından Zafertepe’de atılmış ve 1927 yılında törenle ziyarete açılmıştır.
1961 yılında 220 Sayılı Yasa ile Anıtın, olayın geçtiği Berberçam Tepesine taşınması kararlaştırılmış, 1964 yılında Zafertepe’de Zafer Anıtının yapılması ile yerinden kaldırılarak Afyonkarahisar Müzesine taşınmış, 1979 yılında şimdiki yerine yapılarak 30 Ağustos 1979 tarihinde ziyarete açılmıştır.
Anıta, Zafertepeçalköy-Dumlupınar asfaltının 2. km. sinden sola ayrılan 600 m. lik yol ile ulaşılır.
ZAFERTEPEÇALKÖY YÜZBAŞI ŞEKİP EFENDİ ŞEHİTLİĞİ
Altıntaş İlçesine bağlı, Zafertepeçalköy Beldesindedir. 29 Ağustos 1922 günü 14. Süvari Tümeninin 3. Alayı, 2. Bölük Komutanı Yüzbaşı Şekip Efendi, bölüğünün başında büyük bir cesaretle, çevre savunmasında bulunan 20 keşif düşman grubunun içerisine saldırarak 2000 kadar düşman askerini esir alır. Derinliklerde bulunan düşman toplarını ele geçirmek üzere hücuma geçtiğinde bir kısım askeriyle birlikte bu bölgede şehit düşer.
Şehitliğin bir yüzünde; 29 Ağustos 1922 Muharebesinde Yunanlılara hücum eden Türk Süvari Kolordusunun verdiği şehitler anısına yapılmıştır Kendilerine Hak’ kın rahmeti niyaz olunur.
Şehitliğin diğer yüzünde Yüzbaşı Harputlu Şekip Efendi, neferlerden Düzce’ nin Üsküp Nahiyesinden Veysel Ömer, Keskin’ in Yağlıken Köyünden Veli Mehmet, Akhisar’ ın Tatasut Köyünden İbiş Ömer adlı şehitlerin isimleri yazılıdır.
ZAFERTEPEÇALKÖY KIRIK KAĞNI VE ÜÇ KOMUTAN ANITI
Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk, 31 Ağustos 1922 günü muharebe alanını dolaştıktan sonra İsmet Paşa ve Fevzi Paşa ile Çalköy’de yıkık bir evin avlusunda, kırık bir kağnı üzerinde son durum değerlendirmesini yaptıkları anı sembolize eder. Anıt 2007 yılında yaptırılmıştır.
EMET CEVİZDERE ŞEHİTLİĞİ
Emet İlçesine bağlı Günlüce Beldesindedir. Bu Şehitlik vatanı uğruna 3 Eylül 1922 tarihinde Cevizderesinde Rauf Yüzbaşı komutasında Yunan askerine ağır kayıplar verdiren şehitler ve gaziler anısına 1985 yılında yapılmıştır.
Emet, 14 Ağustos 1921 tarihinde Yunan işgaline uğramış, Yunan ordusu karargâhını hükümet binasına kurmuştur. Emet’ li Kuva-yi Milliyeciler Yunanlılardan kurtulmak için bir gece bu karargâhı basarlar. Bu baskını haber alan Tavşanlı’ daki Yunan birliği Emet’ e bir tabur asker sevk eder.Bu durumu bilen halk 80-100 kişiden ibaret bir güçle Cevizderesi boğazında pusu kurar. İki tarafı yamaç olan bu boğazdan geçmekte olan Yunan taburu Günlüce köylülerinin de ricat yolunu kesmeleri ile iki ateş arasında kalmıştır. Ateş o kadar ani ve etkili olmuştur ki, düşman makineli tüfeklerini katırın sırtından indirip kurmaya fırsat dahi bulamamıştır. Yunan taburundan sadece 20-25 kişi kurtulabilmiştir. Emet’ e dönen gaziler daha sonra ahali ile birlikte dağlara çekilmiştir. Bu baskının intikamını almak isteyen düşman, Kütahya’ dan ve Tavşanlı’ dan getirdiği birliklerle Emet’ e girmiş ve intikam için tek bir ev kalmayacak şekilde Emet’ i yakıp yıkmıştır.
GEDİZ ABİDESİ
Gediz İlçesi Abide Köyü içinde, Gediz-Uşak-Simav karayolu kavşağındadır. Çevresi korkuluklarla çevrili yüksekçe bir podyum üzerinde 3 metre yüksekliğinde, iki cephesi Osmanlıca kitabe yazılı mermer bir anıttır.
Yunan ordusunun İzmir'e doğru ricatını keserek Uşak'ta teslim olmalarını mecbur eden Türk Süvari ordusunun bu civarda verdiği şehitler anısına dikilmiştir.
Abidenin bir yüzünde, 54 .cü Alay Süvari Çavuşu Amasra’nın Ara Nahiyesinden İbrahim Musa, 5.ci Alay Süvari Neferi Muğla’ nın Kuyubağı Köyünden Mehmet Ömer, 2. ci Bataryadan Nefer Ladik’ li Ömer Satılmış, 20.ci Alay Süvari Neferi Çankırı’ nın Çavuş Köyünden İsmail Hüseyin adlı şehitlerin isimleri yazılmaktadır.
Kurtuluş Savaşından sonra yapılan Abidenin 1995 yılında çevre düzenlemesi ve restorasyonu yapılmıştır.
KÜTAHYA ŞEHİTLER ANITI VE PARKI
Kütahya Hava Er Eğitim Tugayı karşısı çevre yolu üzerinde 65.000 m2 lik alan üzerine kurulmuştur. Anıtın ana kaidesi 15 metre yükseklikte ve geleneksel Türk mimarisi tarzında yapılmıştır. Ana kaidenin sağ ve sol tarafında yurdumuzun 81 ilini temsil eden sütunlar mevcut olup, her biri üzerinde temsil ettikleri ilin adı yazılıdır.
Bu vatan için şahadet mertebesine ulaşmış bütün şehitlerimiz ve yaşayan gazilerimiz anısına yapılmış olan anıt park, 14 Ağustos 2003 tarihinde ziyarete açılmıştır.
TABİP YÜZBAŞI HAMDİ BEY ANITI
Olay, 30 Ağustos 1922 Kütahya - Afyonkarahisar yolunun 10. km’sinde yer alan Porsuk Köprüsü civarında meydana gelmiştir.
İki ateş arasında kalan Tabip Yzb. Hamdi ve 158 er esir olmuş, sonra 53. Yunan Alay Komutanı tarafından şehit edilmişlerdir.
Kültür ve Turizm Bakanlığının katkıları ile Kütahya Valiliği ve İl Özel İdaresi tarafından Gediz kavşağındaki tepe üzerine yaptırılmıştır.
30 Ağustos 2010 tarihinde açılmıştır.
TAVŞANLI DERBENT ŞEHİTLİĞİ ANITI VE EVİ
İlimiz Tavşanlı ilçesi, Derbent Köyünde Kurtuluş Savaşı sırasında köy savunması için çarpışan köylülerin düşman askerleri tarafından yakalandığı ve bir evde toplanarak ateşe verilmesi sonucu 17 şehidin verildiği iki katlı ev bu olayın unutulmaması şehitlerimizin aziz hatırasının yeni nesillere aktarılması ve yapılan zulmün tüm dünyaya duyurulması için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteği ve İl Özel İdaresi’nin kararı ile Müze haline getirilmiştir.
Bu evde ölenlerin 21 Temmuz 1922 tarihinde, evin hemen yakınındaki duvarlarla çevrili ve köylülerce şehitler mezarlığı olarak anılan yere defnedildiği bilindiğinden, söz konusu duvarlarla çevrili alanın iç ve dış düzenlemesi yapılmış, bu evde yakılan ve isimleri belli olan 17 şehidimizin isimleri mezarlık duvarına yazılarak aziz şehitlerimizin hatırası canlandırılmıştır.
Derbent köyünde şehit düşen 17 vatan evladı için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı desteği ile Tavşanlı Köylere Hizmet Götürme Birliği tarafından yaptırılmıştır.
OYUKTEPE ŞEHİTLERİ ANITI
Kurtuluş Savaşında Kütahya- Eskişehir Muharebelerinin cereyan ettiği Merkez Yeşilbayır (Etyemez) Köyü Oyuktepe Mevkiinde şehit düşen askerlerimiz anısına Kültür ve Turizm Bakanlığının katkılarıyla İl Özel İdaresi tarafından yaptırılmıştır.
Oyuktepe’ nin tarihimizdeki önemi büyüktür. Genelkurmay Harp Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan “Türk İstiklal Harbi” adlı eserde 57. Tümene bağlı askerlerimiz bu bölgede şehit düşmüştür.
Anıt hakim bir tepede olup, Oyuktepe’ de şehit düşen askerlerimizi sembolize eder.
eri belli olan 17 şehidimizin isimleri mezarlık duvarına yazılarak aziz şehitlerimizin hatırası canlandırılmıştır.
Derbent köyünde şehit düşen 17 vatan evladı için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı desteği ile Tavşanlı Köylere Hizmet Götürme Birliği tarafından yaptırılmıştır.
